دستگاه سونوگرافی یکی از کلیدیترین تجهیزات در مراکز درمانی، بیمارستانها و کلینیکهای تشخیصی است که نقش حیاتی در تصویربرداری پزشکی ایفا میکند بهاینترتیب با استفاده بیشتر، تعمیر دستگاه سونوگرافی بیش از پیش اهمیت پیدا میکند. همچنین عملکرد دقیق و بدون خطای این دستگاه مستقیما بر کیفیت تشخیص و درمان بیمار تاثیر دارد؛ بنابراین، تعمیر و نگهداری دستگاه سونوگرافی نهتنها باعث افزایش عمر مفید آن میشود، بلکه هزینههای ناشی از خرابیهای ناگهانی و اختلال در روند درمان را به طور چشمگیری کاهش میدهد.
در این مقاله از فارمد الکترونیک تجهیز، قصد داریم تا راهنمایی کامل و عملی در زمینه تعمیر دستگاه سونوگرافی ارائه دهیم که هم برای تکنسینهای فنی و هم کاربران بالینی قابلاستفاده باشد.
دستگاه سونوگرافی چیست و چگونه کار میکند؟
سونوگرافی، یا اولتراسوند، یک روش غیرتهاجمی تصویربرداری است که با استفاده از امواج صوتی فرکانس بالا، تصاویر زندهای از اندامهای داخلی بدن تولید میکند. عملکرد دستگاه به این صورت است که پروب امواج صوتی را به بدن ارسال و پژواکهای بازگشتی را دریافت میکند. این امواج بهصورت سیگنال پردازش میشوند و تصویر آناتومی داخلی بدن را تولید میکنند.
برای درک نکات تعمیر دستگاه سونوگرافی، شناخت اجزای آن الزامی است. اجزای اصلی دستگاه سونوگرافی شامل موارد زیر میشوند:
اجزا | توضیحات |
پروب (Transducer) | مبدل امواج صوتی به تصویر |
واحد پردازش مرکزی (CPU) | تحلیل دادهها و ساخت تصویر |
مانیتور نمایش | نمایش تصاویر در زمان واقعی |
کیبورد و کنترل پنل | برای اعمال تنظیمات و ذخیرهسازی |
سیستم خنککننده | برای کنترل دما |
نرمافزار سونوگرافی | کنترل و ذخیرهسازی دادهها |
اهمیت نگهداری منظم دستگاه سونوگرافی
درواقع بهتر است قبل از اینکه کار به تعمیر دستگاه سونوگرافی بکشد با استفاده از نکات مهم در نگهداری دستگاه سونوگرافی، دستگاه را در وضعیت خوبی نگه داشت. نگهداری منظم به معنای اجرای اقدامات برنامهریزیشده برای جلوگیری از خرابی زودرس یا افت عملکرد دستگاه است. برخی از مزایای آن عبارتاند از:
- جلوگیری از خرابیهای ناگهانی و هزینهبر.
- حفظ کیفیت و دقت تصویربرداری در سطح استاندارد.
- افزایش طول عمر مفید تجهیزات.
- افزایش رضایت پزشک و بیمار از روند تشخیص.
- صرفهجویی در زمان و هزینه با کاهش نیاز به تعمیرات سنگین.

برنامه نگهداری در راهنمای تعمیر و مراقبت دستگاه سونوگرافی
اجرای منظم در نگهداری دستگاه سونوگرافی، مهمترین عامل برای پیشگیری از خرابیهای ناگهانی و افزایش عمر مفید دستگاه و البته جلوگیری از تعمیر دستگاه سونوگرافی است. این برنامه باید در قالب اقدامات روزانه، هفتگی و ماهانه انجام شود.
اقدامات روزانه
این اقدامات باید بهصورت روتین در پایان هر روز کاری یا بعد از هر بار استفاده از دستگاه انجام شوند:
- بررسی سلامت کابل و کانکتور پروب: دقت کنید که کابلهای پروب فاقد ترک، پیچخوردگی یا فرسایش باشند. همچنین مطمئن شوید که کانکتورها کاملا به درگاه متصل شده و لق نباشند.
- تمیزکردن سطح پروب پس از هر بیمار: استفاده از محلولهای ضدعفونیکننده مجاز (فاقد الکل و مواد خورنده) برای تمیزکاری ضروری است. از آغشته کردن مستقیم محلول به پروب پرهیز کنید و به جای آن از گاز استریل یا دستمال مخصوص استفاده کنید.
- اطمینان از خنک بودن سیستم تهویه: فنهای خنککننده دستگاه را بررسی کنید که در حال کار باشند و راه تهویه دستگاه با گردوغبار یا وسایل دیگر مسدود نشده باشد. تجمع گرما میتواند به بردهای داخلی آسیب بزند.
- خاموشکردن صحیح دستگاه در پایان روز: از خاموششدن کامل سیستم اطمینان حاصل کرده و دستگاه را با دکمه Power خاموش کنید، نه با قطع برق مستقیم.
مشکلات رایج دستگاه سونوگرافی و نحوه تشخیص
شناخت بهموقع مشکلات رایج دستگاه سونوگرافی نقش مهمی در کاهش خرابیهای گسترده، صرفهجویی در هزینههای تعمیر دستگاه سونوگرافی و حفظ کیفیت تشخیص دارد. بسیاری از این ایرادات در مراحل اولیه با علائمی ساده خود را نشان میدهند و اگر بهدرستی تشخیص داده شوند، میتوان از بروز مشکلات جدیتر جلوگیری کرد.
افت کیفیت تصویر
یکی از شایعترین نشانههای خرابی، کاهش وضوح تصویر یا ازدسترفتن جزییات در خروجی سونوگرافی است. دلایل این مشکل میتواند شامل موارد زیر شود:
- فرسودگی یا آسیبدیدگی پروب
- آلودگی سطح پروب به ژل یا مواد ضدعفونیکننده
- اختلال در کابل یا کانکتور پروب
- تنظیمات اشتباه دستگاه مانند گین، فوکوس یا فرکانس
در این حالت برای تعمیر دستگاه سونوگرافی پیشنهاد میشود ابتدا سطح پروب را تمیز کنید، سپس با یک پروب جایگزین تست بگیرید. اگر مشکل ادامه داشت، تنظیمات دستگاه و سلامت برد پردازش تصویر بررسی شود.

ایجاد خطوط، سایه یا نویز در تصویر
اگر نوارهای افقی یا عمودی، سایههای غیرعادی یا نویز متحرک در دستگاه ایجاد شد، دستگاه را به UPS متصل کنید، سایر تجهیزات اطراف را موقتا خاموش و در صورت لزوم دستگاه را توسط تکنسین بررسی کنید.
این مشکل اغلب به دلایل زیر ایجاد میشود:
- اختلالات الکتریکی محیطی یا نوسانات برق
- تداخل امواج الکترومغناطیسی از سایر تجهیزات نزدیک
- نقص در مدارهای داخلی یا پردازشگر گرافیکی
خطاهای نرمافزاری
ارورهای سیستمی، فریز شدن دستگاه یا کندی عملکرد ممکن است به دلایل زیر رخ دهد که در این حالت برای تعمیر دستگاه سونوگرافی، بهتر است نرمافزار را بهروزرسانی، حافظه را پاکسازی و ارتباطات شبکهای را بررسی کنید:
- باگ نرمافزاری یا سیستمعامل قدیمی
- پر بودن حافظه ذخیرهسازی
- اختلال در شبکه یا اتصال به PACS
عدم شناسایی پروب
درصورتیکه دستگاه پروب را شناسایی نمیکند یا پیام خطا دریافت میشود، احتمالا کابل پروب آسیب دیده یا قطع شده است، کانکتور کثیف یا شل است و یا مدار داخلی مبدل آسیب دیده است. در این حالت، برای تعمیر دستگاه سونوگرافی، اقدام پیشنهادی این است که ابتدا کانکتورها را تمیز و سفت کنید و در صورت عدم نتیجه، پروب را تعویض یا تست فنی انجام دهید.
راهنمای اولیه عیبیابی دستگاه سونوگرافی
در بسیاری از مواقع، مشکلات پیشآمده برای دستگاه سونوگرافی پیچیده یا نیازمند تعمیرات تخصصی نیستند. با طیکردن یک روند ساده و اصولی عیبیابی اولیه، میتوان در زمان کوتاه علت ایراد را تشخیص داد و از نیاز به تماس فوری با تعمیرکار جلوگیری کرد. در ادامه، مراحل پیشنهادی برای عیبیابی و تعمیر دستگاه سونوگرافی سریع آورده شده است:
- ریاستارت دستگاه: خاموش و روشن کردن دستگاه اغلب میتواند مشکلات نرمافزاری موقتی، مانند هنگ کردن، کندی پردازش یا خطاهای رابط کاربری را رفع کند تا نیازی به تعمیر دستگاه سونوگرافی نباشد.
- تست سلامت پروب: درصورتیکه تصویر غیرشفاف یا ناقص است، پروب را با یک پروب سالم جایگزین کنید. اگر مشکل برطرف شد، ایراد از پروب اولیه است.
- بررسی کابلها و اتصالات: از سالمبودن کابل برق، کابل پروب و اتصالات اطمینان حاصل کنید. کابلها نباید دچار خمیدگی شدید، ساییدگی یا قطعشدگی باشند. شل بودن کانکتورها نیز میتواند باعث ایجاد خطا شود.
- مشاهده لاگ خطاها: بسیاری از دستگاههای سونوگرافی دارای بخش مخصوص ثبت خطا هستند. مرور این گزارشها میتواند مسیر تشخیص را بسیار سادهتر کند و اطلاعات ارزشمندی در مورد منبع خطا ارائه دهد.
- استفاده از فانتوم تست: با استفاده از فانتوم استاندارد میتوانید وضوح تصویر، همگنی، عمق نفوذ و کنتراست را بررسی کنید. اگر تصویر فانتوم نیز دچار ایراد باشد، احتمال وجود مشکل سختافزاری بیشتر است.
درصورتیکه پس از اجرای این مراحل مشکل همچنان باقی باشد، توصیه میشود با تکنسین مجاز یا شرکت پشتیبان تماس گرفته شود تا بررسی و تعمیر دستگاه سونوگرافی انجام شود. عیبیابی غیراصولی ممکن است باعث آسیب بیشتر به دستگاه شود.

چه زمانی باید از تکنسین متخصص کمک بگیریم؟
تعمیر ناصحیح توسط افراد غیرمتخصص میتواند آسیب دائمی به دستگاه وارد کند یا موجب نقض گارانتی شود بهاینترتیب تعمیر دستگاه سونوگرافی یک فرایند تخصصی است که نیاز به دانش فنی، ابزارهای مخصوص و قطعات اورجینال دارد. در شرایط زیر حتما با تیم فنی یا شرکت خدمات پس از فروش تماس بگیرید:
- عملکرد غیرعادی دستگاه بدون دلیل واضح.
- بروز خطاهای مکرر نرمافزاری.
- خرابی یا شکستگی فیزیکی در پروب، نمایشگر یا کابلها.
- نیاز به تعویض قطعات داخلی مانند پاور، مادربرد یا کارت گرافیک.
- صدای غیرطبیعی از داخل دستگاه (نشانه خرابی فن یا پاور).
جمع بندی
دستگاه سونوگرافی بهعنوان یک ابزار کلیدی در تشخیص پزشکی، نیاز به مراقبت و توجه ویژه دارد. با اجرای یک برنامه نگهداری منظم، انجام بررسیهای دورهای و همکاری با تیمهای فنی متخصص برای تعمیر دستگاه سونوگرافی، میتوان هم طول عمر این دستگاهها را افزایش داد و هم از بروز اختلالات در روند درمان بیماران جلوگیری کرد.
درنهایت شما میتوانید با مراجعه به دیگر وبلاگهای سایت فارمد، در خصوص تعمیر دستگاه سونوگرافی و نگهداری آن اطلاعات زیادی کسب کنید.
سوالات متداول
هر چند وقت یکبار باید دستگاه سونوگرافی سرویس شود؟
برای حفظ عملکرد بهینه دستگاه، پیشنهاد میشود سرویسهای نگهداری بهصورت ماهیانه یا فصلی توسط تکنسین فنی انجام شود. سرویس روزانه و هفتگی نیز باید طبق برنامه مشخص توسط اپراتورها انجام گیرد.
چه عواملی باعث افت کیفیت تصویر سونوگرافی میشود؟
دلایلی مانند آلودگی سطح پروب، آسیب به کابل، تنظیمات نادرست گین یا فوکوس، فرسودگی پروب یا نوسانات برق میتوانند باعث کاهش کیفیت تصویر شوند.
آیا استفاده از هر ماده ضدعفونیکننده برای پروب مجاز است؟
خیر. تنها از محلولهای تاییدشده توسط سازنده دستگاه یا مواد بدون الکل و خورنده استفاده کنید. برخی مواد شیمیایی ممکن است به سطح حساس پروب آسیب بزنند.
نشانههای اولیه خرابی پروب چیست؟
تصاویر غیرشفاف، قطع و وصل شدن تصویر هنگام حرکت دادن کابل، خطا در شناسایی پروب توسط دستگاه و وجود نویزهای غیرعادی از جمله نشانههای رایج خرابی هستند.
آیا میتوان دستگاه را بدون UPS یا محافظ برق استفاده کرد؟
استفاده از UPS یا استابلایزر قوی بهشدت توصیه میشود. نوسانات برق یا قطع ناگهانی جریان، یکی از دلایل اصلی آسیب به مدارهای داخلی دستگاه است.