یکی از مهمترین تجهیزات اتاق عمل، ماشین بیهوشی است که نقش بسیار مهمی در وضعیت سلامت بیمار و موفقیت آمیز بودن عمل جراحی دارد. زیرا این دستگاه با کنترل دقیق سطح هوشیاری، تنفس و درد بیمار، شرایط ایدهآلی را برای انجام جراحی های پیچیده فراهم می کند. همچنین این دستگاه بر ضربان قلب بیمار نظارت دارد و به عنوان یکی از مهمترین تجهیزات اتاق عمل شناخته می شود زیرا حیات بیمار به عملکرد درست این دستگاه در حین جراحی وابسته است. شاید برای شما جالب باشد که بدانید نحوه عملکرد ماشین بیهوشی به چه صورتی است . ما در این مقاله از سایت دکتر فارمد، به بررسی نحوه عملکرد ماشین بیهوشی می پردازیم. اگر به دنبال کسب اطلاعات جامع و مفیدی در مورد نحوه عملکرد ماشین بیهوشی هستید حتما تا انتها همراه ما بمانید.
ماشین بیهوشی چیست؟
ماشین بیهوشی (Anesthesia Machine) یکی از مهمترین دستگاه های تجهیزات پزشکی است که برای نظارت بر وضعیت حیاتی بیمار در حین جراحی در اتاق عمل استفاده می شود. دستگاه های بیهوشی با انتقال گازهای بیهوشی و اکسیژن، تنفس بیمار را کنترل می کنند و همچنین بر علائم حیاتی، شرایط ایمن و پایدار بیمار نظارت می کنند. عملکرد درست این دستگاه ها نقش بسیار مهمی در موفقیت آمیز بودن عمل جراحی دارد. جالب است بدانید که گسترش ماشین بیهوشی از دهه 1950 آغاز شد و با پیشرفت تجهیزات پزشکی امروزه، ماشین های بیهوشی مجهز به فناوری های پیشرفته مانند سیستم های مانیتورینگ هوشمند و کنترل خودکار هستند.
اجزای اصلی ماشین بیهوشی
اجزای ماشین بیهوشی عبارتند از ونتیلاتور، مدارهای تنفسی، سیستم های حذف، مکانیسم های ایمنی و مانیتورینگ بیمار. هر کدام از این بخش ها نقش مهمی را برعهده دارند که به صورت کامل در ادامه به شرح آن ها می پردازیم:
- ونتیلاتور: ونتیلاتور مسئولیت تنفس مصنوعی بیمار را بر عهده دارد، در واقع وقتی بیمار در حین جراحی، کاملا بیهوش می شود ممکن است توانایی تنفس طبیعی خود را از دست بدهد و ونتیلاتور با تنظیم دقیق حجم و فشار هوا، تنفس بیمار را کنترل میکند.
- مدارهای تنفسی: این بخش از ماشین بیهوشی شامل مدارهایی است که اکسیژن و گاز بیهوشی را به کمک لوله های تنفسی به بیمار منتقل می کند و همچنین گازهای بازدمی مثل دی اکسید کربن را از بیمار دور می کنند. حتما باید این لوله ها ایمن و بدون نشتی باشند زیرا در سلامت و حیات بیمار نقش مهمی دارند.
- سیستم های حذف: برای آنکه گازهای بازدمی مثل دی اکسید کربن و گازهای بیهوشی از اتاق عمل خارج شود، ماشین های بیهوشی از این سیستم حذف که در این دستگاه تعبیه شده است استفاده می کنند، خارج شدن این گازها بسیار مهم و حیاتی است زیرا اگر این گازها خارج نشوند سلامت بیمار و کادر پزشکی را به خطر می اندازند.
- مکانیسم های ایمنی: یکی از بخش های بسیار مهم ماشین بیهوشی سیستم هشدار و کنترل وضعیت بیمار است این سیستم به گونه ای طراحی شده است که در صورت بروز مشکلاتی مثل کاهش اکسیژن یا قطع جریان آن، سریعا فعال شده و هشدار می دهد. این مکانیسم ها برای جلوگیری از خطرات احتمالی در شرایط اضطراری طراحی شده اند.
- مانیتورینگ بیمار: عملکرد دستگاه بیهوشی باید بسیار دقیق باشد زیرا سلامت و حیات بیمار بشدت به آن وابسته است و کوچکترین خطا یا نقصی می تواند سلامت بیمار را به خطر بیاندازد از همین رو ماشین بیهوشی دارای سنسورها و مانیتورهایی است که علائم حیاتی بیمار مانند ضربان قلب، فشار خون، سطح اکسیژن خون (SpO2) و سطح دی اکسید کربن (EtCO2) را به طور مداوم اندازه گیری میکند. این اطلاعات به متخصص بیهوشی کمک میکند تا در صورت نیاز، اقدامات را لازم را انجام دهد و از بروز حادثه جلوگیری نماید.
نحوه عملکرد ماشین بیهوشی
اکنون که با اجزای ماشین بیهوشی آشنا شدید حال به چگونگی نحوه عملکرد آن می پردازیم و به صورت کامل این فرآیند را شرح خواهیم داد. فرآیند بیهوش شدن بیمار با انتخاب داروهای مناسب و تنظیم دقیق دستگاه آغاز میشود. سپس متخصص بیهوشی دستگاه را تنظیم نموده و گازهای بیهوشی از طریق سیستم انتقال گاز به بیمار منتقل می شود و تبخیرکننده های دستگاه بیهوشی غلظت دقیق داروهای بیهوشی را تنظیم میکنند تا بیمار با استنشاق آن ها به سرعت به حالت بیهوشی برسد.
پس از بیهوشی کامل بیمار، تنفس او به کمک ونتیلاتور انجام می شود. برای آگاهی از علائم حیاتی بیمار، مانیتورهای دستگاه بیهوشی به صورت مداوم علائم حیاتی بیمار را بررسی می کنند. متخصص بیهوشی به کمک علائمی که روی مانیتور دستگاه بیهوشی نشان داده می شود می تواند در صورت بروز هر گونه مشکلی اقدامات لازم را انجام دهد.
در نهایت پس از پایان یافتن عمل جراحی جریان گازهای بیهوشی کاهش مییابد و بیمار به تدریج به هوش میآید. در این مرحله، سیستم تنفسی همچنان از بیمار حمایت میکند تا او بتواند به طور طبیعی تنفس کند.
کاربردهای ماشین بیهوشی
در بسیاری از عمل های جراحی سنگین و پر ریسک مثل جراحی قلب، مغز و اعصاب عملکرد درست و بدون خطای ماشین بیهوشی بسیار حیاتی است و همچنین این دستگاه در جراحی های اورژانسی مانند تصادفات و سوانح جز اصلی ترین تجهیزات پزشکی هستند که می بایست بدون خطا عمل نمایند. در برخی موارد از دستگاه بیهوشی در دندان پزشکی و آمبولانس ها برای شرایط ویژه و خاص نیز استفاده می شود.
بهترین برندهای ماشین بیهوشی
انتخاب بهترین برندهای ماشین بیهوشی به عوامل مختلفی مانند کیفیت، قابلیتهای فنی، ایمنی، قیمت و پشتیبانی پس از فروش بستگی دارد. برخی از برند های معروف و معتبر در زمینه ساخت ماشین های بیهوشی در سطح جهانی عبارتند از:
ماشین بیهوشی Siemens
این دستگاه ساخت کشور آلمان است و برای جراحی های کم ریسک و کوچک کاربرد دارد همچنین برای جراحی دام ها نیز مناسب است. ماشین بیهوشی Siemens دارای سیستم Blenderاست. سیستم Blender یکی از اجزای مهم در ماشین های بیهوشی است که برای ترکیب اکسیژن و نیتروس اکسید طراحی شده است. سایر ویژگی های این دستگاه بیهوشی عبارتند از :
- تبخیر کننده ها ایروفلوران و هالوتان
- ورودی گازها اکسیژن و N2O
- دارای مانیتور sc7000
- دارای نشانگر پارامترهای گازی و بیهوشی بیمار
- دارای سیستم Blender

ماشین بیهوشی Medec مدل Caelus
این ماشین بیهوشی ساخت ایران است و یکی از دستگاه های بیهوشی پیشرفته و کاربرپسند است که توسط شرکت Medec تولید شده است. این دستگاه به دلیل طراحی مدرن، قابلیت های فنی بالا و ایمنی قابل توجه، در بسیاری از بیمارستان ها و مراکز جراحی مورد استفاده قرار میگیرد. برخی از ویژگی های این دستگاه عبارتند از:
- دارای قابلیت نمایش اتوماتیک گاز بیهوشی
- دارای قابلیت سنجش عمق بیهوشی
- دارای سیستمRota sphere
- دارای قابلیت نمایش اطلاعات تنفسی و بازدمی بیمار
- دارای نسل جدید سنسور اکسیژن پارامگنیک
- دارای فلومتر بکاپ اکسیژن

ماشین بیهوشی Narkomed 2A
یکی دیگر از بهترین ماشین های بیهوشی که ساخت کشور آمریکا است ماشین بیهوشی Narkomed 2Aاست که به دلیل داشتن قابلیت های فنی بالا و ایمنی قابل توجه، در بسیاری از بیمارستان ها و مراکز جراحی مورد استفاده قرار گرفته است. برخی از مهمترین ویژگی های این ماشین بیهوشی عبارتند از:
- سیستم ونتیلاتور بیهوشی از نوع دیافراگمی
- دارای ترکیب کننده پنوماتیکی
- دارای امکان نصب مانیتورینگ
- تبخیر کننده ایزوفلوران

چالشها و ملاحظات ایمنی دستگاه بیهوشی
ماشین های بیهوشی یکی از تجهیزات حیاتی اتاق عمل و مراکز پزشکی هستند که در حیات و سلامت بیمار در حین عمل جراحی نقش بسزایی دارند و بسیار مهم است که این دستگاه ها استاندارد بوده و عملکرد درستی در حین جراحی داشته باشد تا سلامت بیمار به خطر نیافتد. با این حال، استفاده از این دستگاه ها با چالشها و ملاحظات ایمنی متعددی همراه است که باید به دقت مورد توجه قرار گیرند. در ادامه به برخی از مهمترین چالشها و ملاحظات ایمنی دستگاه های بیهوشی اشاره می کنیم:
- خطاهای انسانی: یکی از چالش هایی که در استفاده از دستگاه های بیهوشی وجود دارد؛ وجود خطای انسانی است. اگر تکنسین بیهوشی به درستی فشار گازها را تنظیم نکند و یا دوز داروهای بیهوشی نادرست باشد ممکن است منجر به عوارض جدی برای بیمار شود. بنابراین لازم است برای اجتناب از این خطاها به تیم پزشکی آموزش های مداوم داده شود و همچنین از چک لیست ایمنی و سیستم های هشدار استفاده شود.
- خرابی تجهیزات : دستگاه های بیهوشی به صورت منظم و مداوم باید کنترل کیفی شوند تا مبادا به دلیل نقص فنی، اختلالی در تنفس بیمار ایجاد شود بنابراین بهتر است از دستگاه های بیهوشی با کیفیتی که مطابق با استانداردهای بین المللی هستند استفاده شود و حتما به صورت منظم توسط تکنسین های مجرب تعمیر و بررسی شوند.
- تنظیم نادرست گازها: نظیم نادرست نسبت گازهای بیهوشی و اکسیژن ممکن است منجر به هیپوکسی (کمبود اکسیژن) یا افزایش غلظت گازهای بیهوشی شود. برای رفع این مشکل می بایست از سیستمهایBlender برای ترکیب دقیق گازها استفاده شود.
- تنظیم نادرست ونتیلاتور: همچنین تنظیم نادرست پارامترهای ونتیلاتور (مانند حجم جاری یا فشار) میتواند به ریههای بیمار آسیب برساند. بنابراین باید از سیستم های مانیتورینگ پیشرفته برای نظارت بر عملکرد ونتیلاتور استفاده شود.
نتیجه گیری
ماشین بیهوشی به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای تجهیزات پزشکی مدرن، نقش حیاتی در موفقیت جراحی ها و حفظ ایمنی بیماران ایفا میکند. با ترکیبی از فناوریهای پیشرفته و تخصص متخصصان بیهوشی، این دستگاه امکان انجام جراحی های ایمن و موثر را فراهم کرده است. درک نحوه عملکرد و اجزای این دستگاه نه تنها برای متخصصان بیهوشی، بلکه برای تمامی کادر پزشکی ضروری و حیاتی می باشد.